Hiperprolaktinemi kanda normal değerlerden yüksek seviyede prolaktin hormonu bulunmasına verilen isimdir. Bu hormon hipofiz bezi tarafından üretilir ve bu bez beynin tabanında yer alır. Prolaktin hormonunun asıl fonksiyonu doğum sonrası süt üretimini artırmaktır. Yüksek prolaktin seviyeleri gebelik ve emzirme sırasında normaldir.

 

Bazı hastalarda prolaktin seviyeleri bir hastalık veya kullanılan ilaç sebebi ile yükselir. Çoğunlukla sebep hipofiz bezinde prolaktin üreten ve prolaktinoma denilen tümördür.  Bu tümör neredeyse her zaman iyi huyludur yani kanser değildir. Kadınlarda erkeklerden daha sık görülür. Nadiren çocuklar ve ergenlerde de görülür. Başka beyin tümörleri de hipofizde çok fazla prolaktin üretimine sebep olabilir. Prolaktin üreme hormonlarının düzeylerini hem erkekte hem kadında düşürür (östrojen ve testosteron). Prolaktindeki artış ve sonucunda üreme hormonlarındaki düşme cinsel ve menstruel disfonksiyone sebep olabilir.

 

Prolaktineminin etkileri nelerdir?

Hem kadında hem erkekte yüksek prolaktin seviyeleri düşük cinsel istek, kısırlık ve kemik kaybına sebep olabilir. Aynı zamanda kadınlarda;

• Adet düzeni bozulabilir ve adetten tamamen kesilebilirler
• Vajinada kuruluk görülebilir. Bunun sonucunda cinsel ilişki ağrılı olabilir
• Gebelik ve emzirme dönemleri dışında memeden akıntı gelebilir.
• Genç ergenlerde adet dönemi problemleri ve memeden akıntı şikayeti olabilir.

Erkeklerde;

• Erektil disfonksiyon- erekte olmakta veya erekte hali korumakta sorunlar
• Kıl dökülmesi ve kas kaybı
• Erkek çocuklarında gecikmiş ergenlik ve düşük testosteron seviyeleri görülebilir.
• Büyük prolaktinoması olanlarda baş ağrısı ve görme problemleri görülebilir. Bunun sebebi optik sinir(görme siniri) hipofiz bezinin yakınında yerleşmiştir ve büyük bir tümörden zarar görebilir.

Hiperprolaktinemili bazı hastaların ise hiç semptomu olmayabilir.

 

Hiperprolaktinemili tanısı nasıl konulur?

Fazla prolaktin seviyesi doktorunuz tarafından genellikle tek bir kan testi ile ölçülür ve yüksek seviyeleri tanı koydurur. Bir çok hasta için 25 ug/L (mikrogram/litre) altındaki değerler normaldir. 25 ug/L üstü yüksek kabul edilir. 250 ug/L üstü değerler çoğunlukla prolaktinoma anlamına gelmektedir. Ancak bazı ilaçlar da bu yüksek değerlere sebep olabilir.

Yüksek prolaktin seviyelerini açıklamak için doktorunuz başka testler yapacaktır. Sebeplerden biri az çalışan tiroid bezi (hipotiroidi) olabilir bu sebeple doktorunuz tiroid hormonu seviyelerinize bakmak için kan testi yapabilir. Doktorunuz sizde prolaktinoma veya başka bir tümör olduğunu düşünüyorsa beyin MR’ı çekebilir. Üreme çağındaki bir kadınsanız doktorunuz prolaktin yüksekliği sebebi olarak gebeliği dışlamak isteyecektir. Tıbbı hikayeniz de tanıda önemlidir. Doktorunuz böbrek ve karaciğer hastalığınız var mı diye sorgulayacaktır.  Bazı hastalıklar prolaktini yükseltebilir. Doktorunuza kullandığınız ilaçları bildirmeniz gerekir. Bazı ilaçlar prolaktin değerlerini yükseltir.  Bu ilaçlar arasında östrojen, opioid ağrı kesiciler ,metoclopramide (mide yanması ve reflü tedavisi için) ve antipsikotikler  psikiyatri hastalığı tedavisi için) bulunur. Aynı zamanda yüksek kan basıncını tedavi için kullanılan bazı ilaçlar, depresyon ilaçları ve ülser ilaçları prolaktin seviyesini yükseltebilir.

 

 

Hiperprolaktinemide Tedavi Nedir?

Yüksek prolaktin düzeyleri olup da az semptomu olan veya hiç semptomu olmayan hastaların tedavi edilmesi gerekmeyebilir. Hiperprolaktinomaya bağlı semptomları olan hastada ise tedavi sebebe bağlı olarak değişir.

 

Prolaktinoma

Bu tedavinin ilk basamağı medikal tedavi ile prolaktin üretimini azaltıp tümör boyuntunu küçültmektir. En sık kullanılan ilaç kabergolindir ancak bromokriptin de kullanılabilir. Her iki ilaç da prolaktinoması olan hastalarda kullanılabilir. En az 2 yıllık bir tedavi sonrasında eğer tümörünüz kaybolmuş ve prolaktin seviyeleriniz düşmüşse dozu yavaşça azaltabilir hatta ilacı kesebilirsiniz. Doktorunuza bunun mümkün olup olmadığını sorunuz. Tedaviyi bırakmanızla beraber tümör tekrar büyüyebilir. Check-up ve başka testler için doktor kontrolünde kalmanız gerekecektir. Doktorunuz kontrol muayenesi zamanlarını belirleyecektir. Bazı hastalarda tedavinin standart dozu prolaktini düşürmez  veya tümörü küçültmez. Bunun olması durumunda   daha yüksek dozda tedavi almanız gerekecektir. İlaç tedavisinin işe yaramaması veya yan etki olması durumunda ameliyat ile tümörün alınması gerekebilir. Nadiren hem ilaç tedavisi etkin olmaz hem de cerrahi yapılamaz. Böyle bir durumda radyasyon tümörü küçültmek için kullanılabilir. Radyasyon aynı zamanda agresif (hızlı büyüyen ve yayılan) prolaktinomayı küçültmek veya nadir de olsa malign (kanseröz) prolaktinomaları küçültmek için kullanılabilir.

 

İlaç kaynaklı hiperprolaktinemi

Eğer doktorunuz yüksek prolaktin düzeylerinin kullandığınız bir ilaca bağlı olduğunu düşünüyorsa o ilacı en az 3 gün bırakmanızı önerebilir. Doktorunuz söylemeden kesinlikle kullandığınız ilacı bırakmayınız. İlacı belli bir süre bırakmanız sonrasında doktorunuz tekrar prolaktin seviyenize bakacaktır. Eğer prolaktin seviyeniz normale döndüyse ve ilacınızı bırakmamanız gerekiyorsa doktorunuz prolaktin seviyesini yükseltmeyen benzer başka bir ilaç reçete edecektir. Eğer ilacınızın alternatifi bulunmuyor ise doktorunuz prolaktin seviyelerini düşürmek için size kabergolin veya bromokriptin reçete edebilir. Ya da kısırlık, cinsel istekte azalma ve kemik dansitesinde azalma varsa östrojen(kadın) veya testosteron (erkek) ile tedavi olabilirsiniz.

 

Hipotiroidizm

Az çalışan tiroid bezi olan hastalar çoğunlukla sentetik tiroid tedavisine ihtiyaç duyar. Genellşkle bu tedavi ömür boyunca devam eder.

 

Sebebi bilinmeyen hiperprolaktinemi

Bazen doktorlar hiperprolaktineminin sebebini bulamazlar. Bu duruma idiopatik nedir. İdiopatik hiperprolaktinemisi olan bazı hastalarda prolaktin seviyesi kendi kendine normale döner. Birkaç ay içinde normale dönmezse eğer semptomatik hastalara medikal tedavi verilebilir.

 

Gebelikte prolaktinoma nasıl tedavi edilir?

Bazen prolaktinoması olan kadınlar tedavi sırasında gebe kalabilir. Bu kadınlara bebeğin sağlığı açından özel takip ve tedavi gerekebilir. Doktorlar için yapılan prolaktinomalı gebeler için tedavi kılavuzlarına göre;

• Gebe olduğunuzu anladığınız anda kabergolin veya bromokriptin alıyorsanız ilacınızı bırakmanız genellikle en iyisidir ancak endokrinoloğunuz size ilacı bırakın demeden bırakmayınız.
• Doktorunuz büyük bir prolaktinomanız varsa görüşünüze veya size başka bi zararı olacaksa ilaç tedavisine devamınızı önerebilir. Eğer tedaviye devam etmeniz gerekiyorsa bromokriptin kullanılmalıdır.
• Prolaktin takibi ve kan testi yapmak gebelikte gerekli değildir. Gebelikte prolaktin seviyeleri normalde de yüksektir.
• Prolaktinomanızın büyüdüğüne dair bir belirti veya görmenizde bulanıklık olmadığı sürece gebelik sırasında rutin MR önerilmez.

Bu genel öneriler birçok gebe kadında geçerlidir. Doktorunuza sizin ve bebeğiniz için en doğru seçenek açısından mutlaka danışınız.