Anne kanında bebeğe ait DNA kullanılarak  hastalıkları anlamaya çalışmak bu alanda çok önemli bir gelişme olmuştur. Son 15 yılda, özellikle 2011-2012 yıllarında fetal DNA çalışmaları artmış ve klinik uygulamaya girmeye başlamıştır. Önümüzdeki yıllarda günlük klinik kullanımının giderek artması beklenmektedir.

Bu test pratik olarak anneden az miktarda kan alarak yapılan bir testtir. Bu test günümüzde ‘’ “Prenatal Serbest Fetal DNA Taraması/Testi” olarak adlandırılmaktadır. Maliyeti hala yüksek olsada; bazı Orta Afrika, Orta Asya ve Orta Amerika ülkeleri hariç, Dünya üzerinde yaygın ve hızla artan bir şekilde kullanılmaktadır.

 

Fetal DNA testi hangi hastalıkların taramasında kullanılır?

Anne adayının kolundan alınan kan örneği ile bebekte en başta Trizomi 21 (Down Sendromu) olup olmadığını tespit edebilmektedir. İsteğe bağlı olarak gerekirse diğer nadir hastalıklara Trizomi 18 (Edward Sendromu), Trizomi 13 (Patau Sendromu), XO (Turner Sendromu), XXY (Klinefelter Sendromu), XXX (Trizomi X), XYY (Jacobs sendromu) ve 22q (DiGeorge Sendromu)  da incelenebilir. Ancak unutulmamalıdır ki bu test kesin tanı testi değildir. Bu hastalıkların kesin tanısı için; genetik danışmanlık, amniosentez ve CVS gibi invaziv (iğne kullanarak) işlemler kullanılır.

 

Anneden alınan kanda; önemli olan bebeğe ait DNA miktarıdır. Bebeğe ait kısım en erken 5. haftada sapatanabilirken, 9.haftadan sonra test için yeterli miktara ulaşır. Bebeğe ait kısmın %4’ün altında olması yetersizdir ve testin veremeyeceğini gösterir. Bu nedenle bu testin 10. gebelik haftasından sonra yapılması önerilir.

 

Hangi gebeler fetal DNA testi yaptırmalı?

• ≥35 yaşın üzerindeki gebeler
• Eğer ultrason incelemesinde yapısal anomali saptanmışsa
• Anormal sonuçlanan serum tarama testleri (ikilki-üçlü test sonucu riskli ise)
• Artmış risk belirten ultrason bulguları (ense saydamlığının artışı vb.),
• Ailede veya önceki çocukta anöploidi öyküsü varlığı

Hangi moleküler teknik kullanılırsa kullanılsın, tüm testlerin trizomi 18 ve trizomi 21 için duyarlılığı ve özgüllüğü yüksektir. Trizomi 13 ve cinsiyet kromozom anomalileri için duyarlılık daha düşüktür ve %80-90 civarındadır, ancak özgüllük %99’un üzerindedir. Cinsiyet %98 doğrulukla belirlenir. Hangi yöntem kullanılırsa kullanılsın test sonucu 7- 10 gün içinde alınır. Taranan her hastalık için özgüllük ayrı ayrı yazılır ve kümülatif yanlış pozitiflik oranı %1’e yaklaşır.

 

Aşağıda hastalarıma fikir vermesi amacıyla örnek bir sonuç paylaştım.

Sonuç raporlanmayan, belirsiz olan veya yorumlanamaz olarak geldi (‘no call’ test sonucu). Bu ne anlama geliyor?

%1-6 hastada test başarısız olmaktadır. Net sonuç veremez. Bu hastalar, genetik danışmanlık almalı ve anöploidi riskinin artmış olması nedeniyle ayrıntılı ultrason yapılmalı. Doktorunuzla beraber karar verip, artık tanı testlerini yaptırmayı gözönünde bulundurmalısınız.

 

Çoğul gebelik  (ikiz-üçüz gebeliklerde bu test kullanışlı mı?)

Hangi yöntem kullanılırsa kullanılsın çoğul gebeliklerde anöploidi taramasının başarısı kısıtlıdır. Maternal kan testlerinde tüm gebelik için tek bir sonuç elde edilir ve fetusları birbirinden ayırdetmek mümkün değildir.

 

Pozitif sonuç ne anlama geliyor?

Serbest fetal DNA testinin yanlış sonuç verme ihtimali nedeniyle ve trizominin tipinin ve böylece tekrarlama olasılığının belirlenebilmesi için, sonucun pozitif olduğu her hastaya tanısal test önerilmelidir.  (iğne ile plasentadan veya bebeğin suyundan örnek alınması)

 

İkili-üçlü testimde risk var, Fetal DNA sonucum negatif. Bu ne anlama geliyor?

Anormal bir geleneksel tarama testi sonrasına yapılan serbest fetal DNA test sonucunun negatif olması durumunda kromozom anomalisi olma olasılığı %2’dir.

 

Sonuç olarak; Serbest fetal DNA testi koryon villus örneklemesi veya amniyosentez gibi tanısal testlerin yerine geçmemektedir. Ayrıca kromozom anomalilerinin tanısında yetersizlikleri vardır. Fetal DNA tarama testi, sık görülen kromozomal hastalıkları tespit etmek için çok iyi bir testtir. Ancak negatif sonucun sağlıklı bir gebeliği garanti etmez. Serbest fetal DNA taraması nöral tüp defekti veya abdominal duvar defekti gibi yapısal anomali riskini değerlendirmez. Bu testi yaptıran hastaların 16-18. haftalarda maternal serum alfa-fetoprotein taraması veya ultrason incelemesi ihmal edilmemelidir. Fetal DNA testi, günümüz koşullarında, tamamen aile isteğine bağlı ve uygun danışmanlık sonrasında uygulanması gereken, maliyetli ancak başarılı bir tarama testidir.